EO.1975.48.1
Mutanga. Spreekwoordenkoord / Corde à proverbes / Proverb cord. Maniema, RD Congo. [Lega]. Wood, plant fiber, cloth, leaf, seed pods, calabash. Bequest from E.I. Burk. 1975. EO.1975.48.2.
In opdracht van het museum
Het voorwerp in deze vitrine is de helft van een set van honderd voorwerpen die samen het enige Lega spreekwoordentouw in de verzameling van het Museum vormen. Het bestaat uit twee delen, waarvan hier slechts één wordt getoond.
Dit Lega spreekwoordentouw, dat in 1975 in de etnografische collecties werd opgenomen, werd reeds in 1956 naar het museum gezonden. Wegens zijn ambivalente rol tussen filosofie, taal en materiële cultuur bij de Lega, bleef dit voorwerp gedurende bijna twintig jaar verbonden aan de afdeling Linguïstiek van de instelling. Toenmalig afdelingshoofd, Achille E. Meeussen, had het voorwerp gekregen van een van zijn correspondenten in Congo, de Amerikaanse missionaris Ellen I. Burk. De langdurende correspondentie tussen A. E. Meeussen en E.I. Burk geeft een inkijk in de context van de creatie van dit object, dat rechtstreeks door Meeussen werd gefinancierd.
Een uniek object
Het lijkt dus noodzakelijk de ‘biografie’ van dit enkelvoudig voorwerp in meerdere factoren te ontbinden.
In overeenstemming met de institutionele bepalingen, beschikt linguïst Achille E. Meeussen over bronnen van een gecentraliseerd Congolees team – rond de missie en vooral rond Ellen I. Burk – van informanten en vertalers die vloeiend Kilega, Swahili, Frans en Engels spreken. Uit het onderzoek en de nieuwsgierigheid naar het spreekwoordentouw blijkt een aantrekkingskracht voor de wetenschappelijke ‘ontdekking‘ en het belang dat de onthulling ervan voor de media vertegenwoordigt.
Missionaris Ellen I. Burk, die er niet voor terugschrikt om zich – bij gelegenheid – gelukkig te prijzen met de vernietiging van culturele objecten van de Lega, wil de waarde verhogen van een ‘zuiver’ materiaal dat in onbruik is geraakt. Er opnieuw belang aan hechten is een poging om een traditie ‘nieuw leven in te blazen’ waarvan de interpretatie van de pedagogische betekenis niet langer uitsluitend Lega lijkt te zijn in deze context.
Voor de toenmalige notabelen van de Lega is een zekere belangstelling misschien op zijn plaats, omdat deze aanpak in de lijn ligt van hun plaatselijk initiatief dat reeds aan het einde van de jaren 1940 werd uitgevoerd, met als doel de taalkundige en culturele integriteit van de Lega, die door de koloniale macht (en de religieuze prediking) was verzwakt, te versterken. Bijeengekomen rond de mwami MUPIPI, uit Shabunda, besluiten zij maatregelen te nemen ter ondersteuning van de Lega-inwijdingen, niet alleen van de bwami, maar ook van de bwali, die gepaard gaat met de besnijdenis van jonge jongens. En het is precies naar deze context dat het gebruik van het spreekwoordentouw verwijst.
Eerw. zuster Ellen I. Burk, onder de paraplu, en een groep werkmannen bij een huis in opbouw. November 1924 Foto Lot 97 DOE Africa: Zaire/Belgian Congo: Gen/Unid; NM 342100 06067900, National Anthropological Archives, Smithsonian Institution.