MO.0.0.15678
Ivoren signaalfluitjes met modulatiegat / Sifflets en ivoire à trou de modulation / Ivory whistles with modulation hole. [Pende]. Kwilu, RD Congo. Late 19th century. Ivory. Purchase. MO.0.0.28616
Verworven tijdens een gewelddadige periode
Dit fluitje komt uit een collectie van 117 voorwerpen uit de Onafhankelijke Congostaat, die naar België werden gebracht door de Belgische soldaat Léon Rom. De collectie bestaat hoofdzakelijk uit kleine gebruiksvoorwerpen en is vergelijkbaar met andere verzamelingen die in die periode werden samengesteld. Het gaat voor het merendeel om Kuba-objecten die beantwoorden aan de esthetische smaak van die tijd (bekers, dozen, textiel). Dit fluitje werd in 1925 door de weduwe van Léon Rom aan het museum verkocht.
Léon Rom (1860-1924) trad in 1886 als ambtenaar in dienst van de Onafhankelijke Congostaat. Hij werd benoemd tot commissaris van het district Matadi en werd vervolgens in 1890 tweede luitenant van de Weermacht; daarna was hij chef van de post in Leopoldstad (het huidige Kinshasa). Daar had hij de Engels-Poolse schrijver Joseph Conrad (1857-1924) kunnen ontmoeten. De auteur van Heart of Darkness (Hart der duisternis) putte uit zijn herinneringen aan Congo, maar ook uit de berichten die hem bereikten na zijn terugkeer in december 1891, om zijn roman te schrijven, die in 1899 werd gepubliceerd.
Naar verluidt is een van de beruchtste personages in zijn boek, de ivoorhandelaar Kurtz, door Rom geïnspireerd. Velen zien in sommige karaktertrekken van Kurtz een weerspiegeling van het gewelddadige gedrag van Rom op zijn post in Stanley Falls (1894-1895), waar zijn huis een perk had dat omringd werd door menselijke schedels.
Prestigeobject zonder context
De omstandigheden waarin dit stuk werd verworven zijn moeilijk te achterhalen: ze worden niet gepreciseerd in de museumarchieven, zoals voor geen enkel ander stuk in deze collectie. Oudere etiketten wijzen erop dat Rom niet noodzakelijk degene was die al deze objecten verwierf. Na ‘verzamelende ambtenaar’ staat soms immers een andere familienaam, naast andere aanduidingen zoals ‘inheemse naam, dorpsnaam, categorie’, enz.
De meeste voorwerpen lijken echter te zijn meegebracht zonder beschrijvende etiketten. Hun identificatie door de diensten van het museum is dus, zoals zo vaak, gebeurd door ze te vergelijken met eerder bekende en gedocumenteerde museumcollecties.
Portret van Rom. s.d. MRAC Tervuren, HP.1955.54.283.